ADALAR DENİZİ
CELAL KÜÇÜK
EGE DENİZİ’NİN ADI
Atatürk’ün ölümünden sadece 2.5 yıl sonra Haziran 1941’de Ankara’da neden, nasıl ihtiyaç doğmuşsa “ Birinci Coğrafya Kurultayı” toplanır. Bu toplantıda Türkiye 7 bölgeye ayrılır. 4 denizimizin adları bu kıyılarda ki bölgeye verilir. Diğer bölgelere de Anadolu’nun İçi, Doğusu ve Güneydoğusu denir. Burada esas sorun Garbi (Batı) Anadolu’da çıkar. Çünkü Denizin ismi “Adalar Denizi”dir. ‘Adalar Denizi Bölgesi’ veya ‘Adalar Bölgesi’zor gelmiş veya uygun bulunmamış olacak ki o toplantıda denize Yunanca Aegeus’dan EGE adı verilir. Böylece de bölgenin adı da kendiliğinden EGE olur.
Aslında EGE pek bilinen bir ad değildi. 1938 Yılında yayınlanan Lise Ders Kitaplarında Ege Bölgesi için “Garbi Anadolu”, deniz ise “Adalar Denizi” olarak öğretilmiş. 1913 Yılında Ali Tevfik tarafından yazılmış olan “Memalik-i Osmaniye’nin Coğrafyası” adlı kitapta da, bu denizin adı “Adalar Denizi” olarak geçer.
Türkler Ege yi uzun zaman Akdenizin devamı, bir iç denizi olarak görmüşler, yıllar boyunca da “Akdeniz” demişlerdir. Atatürk’ün İzmir’i kastederek “Ordular ilk hedefiniz Akdeniz’dir “ sözünü de bu bağlamda anlamak lazım. Atatürk Nutuk’un 444. Sayfasında (5.bölüm) “ Çünkü ordularımız İzmir rıhtımında ilk verdiğim hedefe, Akdeniz’e ulaşmış bulunuyorlardı” der.
Ege adının verilmesini birçok kişi çok yanlış buluyor; “Ege’nin bir Yunan Denizi olduğunu söyleyen Yunanlılara büyük bir koz verilmiştir” diyorlar.
Yunanca’da Ege Denizi’ne önceleri Archi-Pelagos sonraları da şimdiki Ege’nin kaynağı olan Aigaios (Aegaeus) denmiştir.
Archi-Pelagos: Eski Yunancada Archi-Pelagos “Baş Deniz” anlamına geliyordu. Batı lisanlarında pelagic-açık deniz burdan türemiştir. Bu söz batı lisanlarına archipel, archipelago (takım adaları olarak geçmiştir).
Aigaios (veya Aegaeus) Pelagos; (Aigos; keçi demek), bu hırçın/dalgalı deniz anlamındadır. Mitoloji: Bu ad da büyük bir ihtimalle Titanların dostu olan deniz fırtınaları tanrısından alınmıştır. Aegaeus batılı dillere İng. Aegean Sea, Alm. Egeisches Meer, Holl. Egeische Zee, İta. Mar Egeo olduğundan Türkçe’ye de Almanca okunuşuyla geçmiştir.
Yunanistan’ın yaklaşık 2000 adası vardır bunlardan ancak 200 tanesinde insan yaşamaktadır. Kıyılarımıza çok yakın olan Yunan adaları içinde en çok nüfus Marmaris’in karşısında olan Rodos’da bulunmakta (115.000), Ayvalık/Lesbos(86.000), Çeşme/Chios (52.000), Bodrum/Kos (34.000), Kuşadası/Samos (33.000)
Türkiye’nin küçük adacıkları saymazsak Ege’de sadece 2 adası vardır. Bozcaada/Tenedos (2700) ve İmvros/İmros dur, 1970 Yılında İmros’un ismi değiştirilir Gökçeada (9000) yapılır.
Notlar:
-
Türk Dışişleri Bakanlığı Ege Denizinde Yunanistanla olan sorunları 5 kategoride toplamış bunlardan en önemlisi olarak da Yunanistan’ın karasularını 6 milden 12 mile çıkarma isteğini göstermiştir. Şimdi ki durumda Türkiye’nin açık denizdeki payı % 56 dir. 12 mil olursa bu oran %26’a inecektir.
-
*Yunan, İyonyalı demektir, İonian’dan türemiştir. Yani Atina’da, adalarda oturan bu halkı biz halen iyonyalılar diye çağıyoruz.
-
*Son zamanlarda moda olan 3 ü de 3 harfli ve oldukça sempatik adlardan Ege, Efe ve Ada’nın 3 ü de Türkçe değildir; Ege: Gr.hırçın/dalgalı, Efe: Gr, ephebos/efebos: ergen erkek çocuk, güzel Türkçemizle ‘delikanlı’demektir Ada ise eğer coğrafik anlamında değil de bir kişi ismi olarak konuyorsa bu da Karya kraliçesidir.
