TÜRK BAYRAĞI VE AY YILDIZ
CELAL KÜÇÜK DERLEMESİ
- Ay ve Yıldız insanlık tarihi kadar eskidir. Birçok uygarlıkta Sümer (İ.Ö 5500-1800), Elam (İ.Ö 3000), Hitit (İ.Ö 2100-700), Mısır (İ.Ö.3200-322) vs. kullanılmıştır.
- Bugün Ayyıldız Müslümanlık simgesidir (Cezayir, Tunus, Pakistan ve Malezya bayrakları).
- Hilal’in İslam’ın sembolü olmasının nedeni olarak “Allah” ile “hilal ”in ebced değerlerinin eşit olması, yıldızın ise “Muhammed” yazısının stilize edilmiş şekli olduğu söylenmektedir.
- Geceleri yeryüzünü aydınlatan Ay tarih boyunca hep kutsal ve yüce kabul edilmiştir. Ayyıldız’ı Türkler, İslamiyet’ten çok önce biliyor ve kullanıyorlardı.
- Türklerin en eski dinlerinde “Gök Tanrı” yücelerde ve yükseklerde idi. Ayyıldız bu inanç ile değerlendirilmelidir.
- Göktürklerde ay yıldızlı madeni sikke 6.yy. ortalarından itibaren kullanılmıştır.
- Haçlı seferleri ile ilgili minyatürlerde, Haçlı kalkanlarındaki haçlara karşı Müslümanların kalkanlarında hilal resmi vardır.
- (1143-1163) Kudüs Haçlı Kralı 2. Baudouin’in mühründe, Kudüs surları içinde, birinin tepesinde büyük bir hilal, diğerininkinde haç bulunan iki adet kubbeli bina (Kubbetüs sahre ve Mescidi Aksa) resmi yer alır.
- Ayyıldız’ın hangi tarihten itibaren Osmanlı Devleti’nin simgesi olduğu bilinmiyor.
- 1571’de İnebahtı (Lepanto) deniz savaşında İtalyanların eline geçen, şimdi Pisa’da Stefano dei Cavalieri Kilisesi’nde bulunan bir Türk sancağında, çift uçlu kılıç (Zülfikar) ve Ayyıldız bulunmaktadır.
- yüzyılda Batı Avrupa’da Osmanlı Devleti, Ayyıldız ile temsil edilirdi.
- 1529, Viyana Kuşatmasının hatırası olarak Avusturyalılar, Viyana’daki Stephansdom Katedrali’nin çan kulesine madeni bir ay ile 6 köşeli yıldızlı bir alem koymuşlar.
- 1553 yılında Roma’da basılan bir kitapta Alman imparatoru kartal ile, Osmanlı padişahı ise bir ay ve 6 köşeli bir yıldız ile gösterilmiştir.
- 1683, 2. Viyana Kuşatmasının sonunda (1686) Türk ordusunun çekilmesinin anısına Viyana fırıncılarının yaptıkları ay çörek (Kipfel) bugün hala üretilmektedir.
- (1757-1774)Mustafa devrinde Ayyıldız resmen bir devlet sembolü olarak kabul edilir.
- 1799’da Napolyon’un Yafa ’da ganimet olarak ele geçirdiği Türk toplarının namluları üzerinde de Ayyıldız bulunmaktaydı.
- yy’ın ilk yarısına kadar imparatorluğun resmi bayrağı Ay yıldızlı kırmızı bayrak olur.
- (1789–1807) Sultan 3. Selim zamanına kadar Osmanlı Devleti’nde kullanılan sancaklarda çoğunlukla yıldızı bulunmayan hilalli yeşil ve beyaz renkte bayraklar kullanılırdı.
- 1793’te Sultan 3. Selim kırmızı bayrak üzerine hilal ve 8 köşeli Zühre (Çoban, sabah, akşam, Çolpan) yıldızını koydurur. Bu Osmanlı Devleti’nin resmi bayrağı olur.
- 1826 yılında Sultan Mahmut zamanında resmi belgelerde kırmızı zemin üzerine ay ve 5 köşe yıldızlı bayrak kullanılır.
- (1839–1861) Sultan Abdülmecit zamanında bu bayrağın kullanılmasına devam edilir.
- (1876–1908) Meşrutiyet Döneminde 18 farklı tür ve boyutta bayrak ve sancak vardı. Padişah, başkumandan, Halife, kaptan paşalar, komodorlar, bahriye mektebi, çeşitli gemiler vs. hepsinin ayrı bayrağı sancağı vardı.
- 1876’ de Meşrutiyet’in ilanı ile birlikte vişne rengi üzerine ay ve 5 köşeli yıldızlı bayrakların yanı sıra yeşil renkli ay yıldızlı bayraklar da kullanılmıştır.
- 1904 yılında Sultan 2. Abdülhamit döneminde bayrakların, sancakların şekilleri Bahriye kolağası (deniz yüzbaşısı) Mehmet Salih Bey tarafından yeniden düzenlenir ve standartlaşmaya gidilir.
- 1922’de yeni TBMM tarafından saltanata mahsus bayrak da kaldırılır. Osmanlı hanedanlığına ait siyasi ve dini bayraklar tamamen yasaklanır.
- Kemal Atatürk, Türklerin kullandığı bayrağı ve sancağı değiştirmez, “Ay yıldızlı al bayrak” aynen devam eder.
- 1925’te çıkartılan “Sancak Talimatnamesi” ile Türk bayrağının nasıl imal edileceği, ölçüleri, ay ve yıldızın nerede bulunacağı belirlenir.
- 1936’da “Bayrak Kanunu” ile Türk Bayrağı’nın yapımı, şekli, özelliği ve kullanım nitelikleri detaylıca belirlenir. Türk bayrağı kesin şeklini alır.
- 1983 yılında Türk bayrağının selamlanması, yarıya çekilmesi, yapılması, kullanılması, ve yasaya uymayanlara verilecek cezalar detaylıca belirlenir.
NOTLAR
- İzmir’in işgalinde Yunan kralı Konstantin Karşıyaka’da kalacağı evin (evin yerine bir apartman yapılmıştır), merdivenlerine serilen Türk bayrağını çiğnemişti. 9 Eylül 1922’de Mustafa Kemal aynı eve girerken yere serilmiş olan Yunan bayrağının üzerine basmaz, kaldırtır: “Kral Konstantin hata etmiştir. Ben bu hatayı tekrar edemem. Bayrak bir milletin şerefidir. Ne olursa olsun yere serilmez ve çiğnenmez” der.
- Cumhurbaşkanlığı Forsunda: 16 Türk devleti yıldızlarla sembolize edilmiştir: 1.Büyük Hun, 2.Batı Hun, 3.Avrupa Hun, 4. Ak Hun, 5.Göktürk, 6.Avar 7.Hazar 8.uygur 9.Karahanlı 10.Gazne 11.Büyü Selçuklu 12.Harzemşahlar 13.Altın Orda 14.Timur 15. Babür 16.Osmanlı Devleti
- Türk Bayrağı ile ilgili anlatılan; “1.Kosova Savaşında (1389), veya Mohaç savaşında (1526) gece yarısı Türk şehitlerin kanları üzerine yansıyan ay ve yıldızın görüntüsünden Türk Bayrağı oluşmuştur”, bir efsanedir.
KAYNAKLAR
- Türk Kültür Tarihine Giriş 6.cilt, Bahaeddin Ögel, T.C. Kültür Bakanlığı Yay. Ank.2000
- İslam Ansiklopedisi, Bayrak maddesi, Orhan F. Köprülü, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları
- Tarihsel Süreçte Bayrak ve Sancaklarımız, Mahmut Enes Soysal, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 42, Erzurum 2010.
