AKDENİZ’E NEDEN AK DENİLİR?
Akdeniz’in adı Latince: Mediterraneum Mare – İng. Mediterranean, Alm. Mittelmeer, Holl. Midillandsezee, İt. Mediterraneo hepsi ayni anlamdadır: Yeryüzünün Ortasındaki Deniz demektir.
Arapça : “ El Bahrül Mutavvasıt – Ortadaki Deniz ”El Bahrüd dahili – İç Deniz” demektir.
Osmanlılar ise Arapça Bahrı Ebyaz (beyaz) veya Farsça Deryayı Sefid (Beyaz Deniz ) demişlerdir. (Bahara: Arapça – Deniz, Tü: Bahriyeli: Denizci )
Grekler Mesogeios – Yeryüzünün Ortası, Romalılar “Mare Nostrum – Bizim Deniz” demişlerdir. Türki Cumhuriyetlerde benzer adlarla bilinir; Orta Dengiz (Özbekçe), Aralık Denizi (Azerice), Orta yer Denizi (Türkmence). Bir zamanlar bilinen dünyanın ortası, Osmanlıların Türk Denizi.
Neden Akdeniz’e Ak, Karadeniz’e Kara dendiği ile ilgili Türklerde yönlerin renklerle belirlendiği (batı – beyaz, doğu – yeşil/mavi, kuzey- kara, güney – kırmızı) şeklinde bir tez vardır.
Akdeniz’in aklığı içindeki minarelerin çokluğundan, ışıkları yansıtarak geceleri pırıl pırıl olmasından, Karadeniz’in ise ışıkları yansıtmamasından olduğunu belirten tezler de var. Ak ve kara dışında dünyada renklerle anılan başka denizler: Kızıl Deniz, Sarı Deniz, Beyaz Deniz de vardır.
Akdeniz’in aklığının nedenini Halikarnas Balıkçısı şiirsel bir anlatımla şöyle açıklar: “Yılın bazı zamanlarında geceleri tamamen akkor ve saydamdır, aydınlıktır. Dans eden sıvı bir fosfor denizidir sanki. Denize girerseniz tüm bedeniniz ışıklı bir maddeden yapılmış gibi parlaklaşır. Anaforların en küçüğü uçsuz bucaksız bir aydınlatma meydana getirir. Bu dünyamıza ait olmadığı sanılacak derecede olağandışı bir görüntüdür. Bu olay, mikroskobik varlıkların çokluğundan ileri gelmektedir.” (Altıncı Kıta Akdeniz, bilgi yayınevi, S:18)
Akdeniz, tarih boyunca dünyanın kültür ve uygarlık merkezi olmuştur. Halikarnas Balıkçısı ALTINCI KITA diye anılması, tanınması gerektiğini yazar.
Akdeniz, dünyanın en büyük iç denizidir. Derinliği 4000 metreyi geçen birçok çukura sahiptir. Doğu Akdeniz’de tuzluluk oranı batıdan daha yüksektir. Kıyılarında 23 ülke vardır.
En büyük 5 adası sırayla: Sicilya, Sardunya. Kıbrıs, Korsika ve Girit’tir.
Kuzeyden güneye 750 km, batıdan doğuya 3750 km dir,
Doğal bir boğaz ile (Cebelitarık 60 km) Atlas Okyanus’a bağlanır. 1869 Yılında da 193 km. uzunlukta yapay Süveyş Kanalı ile (Suez Canal) Kızıldeniz’e bağlanmıştır.
Ege Denizi de Akdeniz sayılmaktadır.
Selamlar, Celal KÜÇÜK
